6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntılar, 11 kentte büyük yıkıma yol açtı. Resmi sayılara nazaran 50 binden fazla insan hayatını yitirdi, 300 bini aşkın bina yıkıldı yahut ağır hasar aldı. Geçen iki yılda meselelerin tahlili bir yana yeni sıkıntılar ortaya çıktı.

Milyonlarca insanı etkileyen sarsıntının akabinde kamu ismine atılan adımlar yetersiz kaldı. İki yılın akabinde atılmayan adımlar dikkat çekerken kamu kaynaklarının sarsıntı bölgesinde yeteri kadar kullanılmadığı ortaya çıktı. Cumhuriyet zelzelenin en ağır hissedildiği kentlerden Hatay’da yurttaşın nabzını tuttu. Demokratik kitle örgütü temsilcileri ise tabloyu gözler önüne seren bilgileri paylaştı.

HATAY’IN İKİ YÜZÜ

Depremde büyük yıkım yaşayan Hatay’da, 6 Şubat merasimleri için asfaltlama ve peyzaj çalışmaları süren bölge ile yurttaşların yaşadığı bakımsız bölge iki farklı Hatay oluşturdu.

‘NEREDEN BAKSAN MAĞDURİYET’

Depreme Antakya’daki meskeninde yakalanan S.K., konut hanımı, 45 yaşında. Üç kız, bir erkek çocuğu olan S.K., meskenlerinin ağır hasar alması nedeniyle birinci günlerde otomobilde, sonrasında aylarca kalabalık biçimde çadırda kaldıklarını söylüyor. Sonrasında bir yakınlarının eski meskeninde kiraya geçmek zorunda kalmışlar. Hak sahipliği çıkmış fakat ötesi gelmemiş. O yüzden bir yandan yıkılan binalarının olduğu yerde kendi imkânlarıyla konut yapmaya çalışıyorlar.

Deprem sonrası insani ilgilerde de sarsıntı yaşanmış. “Dost sandığımız bireyler adeta canavara dönüşürken uzak sandığımız beşerler yardım eli uzattı” diyor S.K. Bayanların hijyen konusunda çok daha büyük kahır çektiğini ve özel günlerinde koşulların daha da ağırlaştığını belirten S.K., şunları söyledi: “İlk günden bugüne kadar yetkilileri yanımızda gereğince hissedemedik. Çocuklarımızın eğitim kaybı büyük oldu. Bir kızım imtihana giremedi. Oğlum bir yıl kaybetti. Bugün sıhhat, eğitim ve ulaşım hâlâ büyük sorun. Dün itimatla yürünen yollar bugün tekinsiz. Can güvenliklerinden kaygı duyuyorum. Korkularımız daima tetikleniyor. Nereden baksan mağduriyet.”

‘PARAMIZ YETMEZSE!’

Bölgedeki en temel problemlerin başında barınma var. Sadece Hatay’da en az 200 bin insan konteyner kentlerde yaşarken bu sayının zelzele bölgesi genelinde 500 binden fazla olduğu düşünülüyor. İktidar birinci iki yılda verdiği konut kelamının gerisinde kalırken TOKİ’deki meskene geçen yurttaşları ise öteki bir belirsizlik bekliyor.

Hatay Gülderen TOKİ Konutları’ndaki konutlarına üç ay evvel geçtiklerini belirten B.Y., “TOKİ’den konut çıktı.Ttapu evrakı dedikleri iki belgeyi imzalattılar fakat ne kadar ve nasıl ödeneceğine ait bilgi verilmedi. Belirsizliğin kendilerinde telaş yarattığını belirten B.Y., kelamlarına şöyle devam etti:

“İki yıl sonra ödenecek meblağ muhakkak olacak diyenler de var. Şayet ödenmesi istenen ölçüye gücümüz yetmezse ne olacak? Şayet belirlenecek meblağı ödeyemezsek, kaldığımız müddetin kira ölçüsünü ödeyip çıkabilecekmişiz. Bu meskenler sahiden bizim için mi yapılıyor, yoksa buradan da diğer bir rant ile elimizden alınıp diğerlerine mı verilecek. Her gün öteki bir telaş ve kaygı ile yaşamaktan çok yorulduk.”

‘100 BİN KİŞİNİN AİLE DOKTORU YOK’

Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurulu üyesi Dr. Ali Kanatlı, 6 Şubat sarsıntıları sonrası Hatay’daki sıhhat hizmetleriyle ilgili yaşanan meşakkatleri şöyle sıraladı:

– Hatay’da 56 aile sıhhat merkezi yıkıldı lakin sadece üçü yine yapıldı. Ayakta kalan sıhhat merkezlerine ise sarsıntının üzerinden iki yıl geçtikten sonra yıkım kararı alındı. Bu devirde kimi merkezler konteynerlere taşındı. Sarsıntıda hayatını kaybeden aile doktorları nedeniyle 40 bin kişi aile doktorsuz kaldı ve yaklaşık 100 bin kişinin aile tabibi bulunmuyor. Birinci basamaktaki sıhhat hizmetlerinin zayıf olması, ikinci ve üçüncü basamağı da olumsuz etkiledi. Yenidoğan yatak kapasiteleri ve ağır bakım üniteleri de önemli biçimde azaldı.

– Ağır bakım yatak sayısındaki azalma nedeniyle, tedavi edilmesi gereken hastalar acil servislerde uzun müddet beklemek zorunda kaldığı için mevt oranları arttı.

– Zelzeleden etkilenen 11 kentte sıhhat işçisi tükenmiş, motivasyon kaybı yaşamış ve ruhsal problemlerle savaşıyor. n İki yıl sonra bile hâlâ konteynerlerde kalan sıhhat çalışanları var.

– Taş ocakları ve beton santralları üzere inşaat faaliyetlerinin devam etmesiyle havada önemli ölçüde toz birikiyor. Bu toz, uzun vadede akciğer kanseri üzere hastalıklara da yol açabiliyor. Bilhassa gençlerde kalp krizi hadiselerinde bir artış var.

‘NORMALE DÖNÜŞ ÇABUCAK OLMALI’

Toplumsal umudun, zelzele sonrası travmaya bağlı depresyon ve dert şikâyetlerini azaltacağına dikkat çeken psikolog Dr. Bora Küçükyazıcı, şu tespit ve tekliflerde bulundu:

– Umut, kişinin geleceğe ait yaşama tutunduğu ışıktır. Yaşanan acıların sorumluları adalet önünde hesap verdikçe, sisteme olan toplumsal inanç ve hoş günlerin geleceğine ait umut artacaktır.

– Ömür şartlarının olabilecek en kısa müddette güzelleşmesi ve olağanlaşması gerekli. Toplumsal ahengin olağanlaşması lakin iş hayatı, eğitim şartları, sıhhat hizmetleri üzere faktörlerin fonksiyonel olması ile mümkün.

– Kültür, sanat ve spor faaliyetleri, konser ve tertiplerin sürat kesmeden devamlılığı çok çok değerli.

– Toplumsal yasın unutulmaması ve unutturulmaması için yaşanan acıların lisana getirildiği kültürel etkinliklerde sinema, müzik, kitap, hikaye, stant ve söyleşiler planlı halde organize edilmeli.

– Mahallelerde örgütlü olarak küme antrenmanı spor yapılması ve yürüyüşler, insanların daha olumlu his durumda olmasına katkı sağlar.

‘YOL YOK, SU YOK, ALTYAPI VE PERSONELLİK SIFIR’

CHP Hatay Milletvekili Nermin Yıldırım Kara, yurttaşlardan gelen sıkıntıları yetkilileri anlatmaya çalışırken etraf ve şehircilik bakanının “Evcilik oynuyorsunuz” dediğine dikkat çekerek şunları söyledi:

“Hatay’daki her bir yurttaşımızın seslerine ses olabilmek için taban aradık, lakin gördük ki daha 24 Ocak’ta yapılan kurada Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum bize, partimize dedi ki: ‘Evcilik oynuyorsunuz.’ Ben size evcilik nasıl oynanırmış Hatay’da, anlatayım o vakit: 201 bin konut son kurada teslim edildi, Hatay’da ise 45 bin konut teslim edildi. Bu teslim edilen konutların yolu var mı, suyu var mı, altyapısı var mı? Yok, personellik sıfır. Tüm vilayetlerdeki hak sahipliği sayısı ise AFAD’ın bilgilerine nazaran 439 bin 622. Gerçekçi olmak için bu sayıya, yerinde dönüşüm taleplerini de eklemek gerek. 100 bin 666’sı kentsel, 23 bin 28’i kırsal yapılar için toplam 123 bin 694 yerinde dönüşüm talebi alınmış. Böylelikle sıfırdan inşa edilecek yahut yerinde dönüştürülecek yapı sayısı 563 bin 316. Bugüne kadar 201 bin yapının inşası ve teslimi tamamlandığına nazaran, geriye 361 bin 736 yapının kalıyor.”