Demre’nin Beymelek Mahallesi ile Kaş’a bağlı Kalkan Mahallesi ortasında inşa edilmesi planlanan 4 şeritli yeni bölünmüş yol projesi, Antalya’da 11 farklı arkeolojik sit alanından geçecek.

Otoyol projesinin ÇED raporunu hazırlayan firma yetkililerinin, “Uzmanlık istenmez bu işlerde, diplomasının olması yeterli” açıklaması tartışmalara neden oldu. Firma yetkililerinin açıklamasını kamuoyu ile paylaşan çevreci, aktivist muharrir Yusuf Yavuz, Arkeologlar Derneği Genel Başkanı Bülent Türkmen ve Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu Yöneticisi arkeolog-editör Nezih Başgelen ve Çankaya Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Kent ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Tuncer gazetemize açıklamalarda bulundu.

‘BU GARABET PROJEDEN VAZGEÇİLMELİ’

Bülent Türkmen (Arkeologlar Derneği Genel Başkanı)

“Finike-Demre-Kaş-Kalkan duble yol projesine bakanlık tarafından verilen ‘ÇED olumlu’ kararı, başlı başına ülkenin ve insanlığın ortak kültürel ve doğal mirasına vurulmuş bir darbedir. Öte yandan ÇED raporunda imzası bulunanlar, mevzuyu daha da tartışmalı hale getirmiştir. Firma yetkililerinin ÇED raporunun hazırlanması için ‘uzmanlığa gerek yok, diploması olması yeterlidir’ açıklamaları bu tartışmayı ortaya çıkarmıştır. Arkeoloji kendi içinde çok farklı alanlara ayrılmaktadır ve bu alanların birinde bile yetkinleşmek uzmanlık gerektirmektedir. Bu proje kapsamında incelenmesi gereken arkeolojik alanlarda farklı devirlere ilişkin eserler yer almaktadır. Hem bu eserlere/ kalıntılara dair bilimsel raporlar hazırlamak hem bu üzere muhafaza alanlarında yapılacak bir projenin tesirlerinin kıymetlendirilmesi için de başka farklı uzmanlıklar gerektirmektedir.

Bu alanlar tıpkı vakitte tabiat ve kültür mirası olarak rezerv alanlarıdır, bu türlü oldubitti projeler bölgenin içinde yaratacağı denetimsiz büyüme yaratma tehlikesi de arz etmektedir. Bölgenin potansiyel arkeolojik alanı için kültürel miras tesir değerlendirmesi de gerekmektedir.

Ki ülkemiz bu güne kadar yapılan bilimsel çalışmalarla arkeolojik alanda milletlerarası toplulukta itibarlı bir yere sahip olmasını sağlayan değerli bir birikime ve çok değerli uzmanlara, akademisyenlere sahiptir. Münasebetiyle bu kadar özgünlüğü olan bir alanda yapılacak bir projenin raporlarının hazırlanmasında yalnızca diplomanın kâfi olmadığının altını tekrardan vurgulamak isteriz. Bu tıp raporlar bölgeyi çalışmış olan uzman ve akademisyenlerden oluşan bir heyet tarafından hazırlanmalıdır. Uzmanlığı da olsa bir tek kişi tarafından hazırlanması eksik olacaktır.

Bir insanlık mirası göz nazaran göre onu müdafaası gerekenler tarafından yok edilmesini asla kabul etmiyoruz ve bütün bu tartışmaların yanı sıra bir an evvel bakanlık bu garabet projeden vazgeçmelidir.”

‘BAŞLI BAŞINA BİR SKANDAL’

Prof. Dr. Mehmet Tuncer (Çankaya Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Kent ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Üyesi)

“Kaş/Patara Likya Bölgesi’nin en değerli antik yerleşimlerindendir. Kaş ve Patara Müdafaa Planlarını ve Patara İdare Planları’nı biz hazırlamıştık. Bu bahiste 25 yılı aşkın akademik çalışmamız var. Kitabımızda yazdığımız üzere ve Nezih Başgelen’in 40 yıllık tecrübesi ile söylediği ve Arkeoloji Sanat Dergileri’nde yazdığı üzere bu bölge çok özel korunması gerekli ‘tarihsel ve Kültürel miraslar’ ile doludur. Rastgele bir ‘Arkeolog’un ya da ‘Biyolog’un bilmesi mümkün olmayan, Likya ve Pamphilia bölgesi ile ilgili uzmanlığı olan danışman akademisyenler tarafından ÇED raporunun hazırlanmaması gereklidir.

Ayrıca 1995-1999 ortası Antalya Nazım Planlarını hazırladık ve Pamphlia bölgesinde Perge, Kale, Demre, Kaş üzere antik yerleşimlerin muhafaza emelli planlarını yaptığımız için bu bölgeyi düzgün biliyorum. Burada bu türlü duble/ otoyola ihtiyaç olmadığı üzere bu yolun yapılması tıpkı Antalya-Alanya ve Antalya- Kemer ortasındaki üzere turizm yatırımları bölgeye çekecek ve bölgenin doğal, tarihî ve arkeolojik kıymetlerini tahrip edecektir.

Koruma Planı yapılırken bile Kültür ve Turizm Bakanlığı konularında uzman danışmanların özgeçmişlerine bakarak tercihen akademisyenlerden seçer. ÇED raporunun olumlu çıkması başlı başına bir skandal ve 2863 sayılı KTV Muhafaza Yasası, 2872 Sayılı Etraf Yasası ve 2873 Sayılı Özel Etraf Yasası (Orman Yasası, Kıyı Yasası) ile Memleketler arası Antlaşmalara (Bern Konvansiyonu, UNESCO Mukaveleleri vd) ters. Ayrıyeten anayasanın 56. hususuna de muhalif. Anayasa’nın 56. hususu: ‘Herkes, sağlıklı ve istikrarlı bir etrafta yaşama hakkına sahiptir.

Çevreyi geliştirmek, etraf sıhhatini korumak ve etraf kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir’ kararını içerir. Devlet bu türlü bir yolu geçtiği her noktada ‘çevre tahribatı’ getireceğinden anayasaya alışılmamış olduğu için yapamaz.”

KÜLTÜREL VARLIKLARIMIZI MUHAFAZA ZIRHI KALKACAK!

Yusuf Yavuz (Çevreci, Aktivist Yazar)

“Daha evvel korunan alanlardan geçtiği için yargı kararıyla iptal edilen Kaş- Kalkan ortasındaki duble yol projesiyle birleştirilerek yine gündeme getirilen Demre-Kaş-Kalkan çizgisindeki yeni duble yol projesi, Orta Likya olarak anılan tarihi ve kültürel coğrafyanın peyzaj kıymetini de ortadan ikiye bölecek bir teşebbüs. Projeyle ilgili hazırlanan ÇED raporunda, bahsin arkeolojik istikametten gereğince incelenmemiş olması bir yana, hem ilgili bakanlığın hem de proje sahibi Karayolları 13. Bölge Müdürlüğü’nün sorumluluğu özel bir danışmanlık şirketinin insafına terk ediliyor.

ÇED raporunu hazırlayan takımda 3 kişinin birebir soyadını taşıması üzerine hususla ilgili görüşüne başvurduğunu şirket yetkilisi, iki kişinin eş olduğunu, arkeolojiyle ilgili kısımda imzası bulunan kişinin ise diplomasının kâfi olduğunu savundu. Alanda bizlerin ve mahallî halkın çıplak gözle dahi görebildiği arkeolojik varlıkların, yasak savma tipinden değerlendirmelerle ÇED raporunda görmezden gelinmesi, ilgili yönetmeliğin ülkenin doğal ve kültürel mirası üzerindeki tahrip edici tesirleri nasıl yok saydığının da ispatı oldu. ÇED, yıkıcı tesirleri olan projeler için bir yol gösterici değil, tahribatı engelleyici bir süreç olması gerekirken göstermelik raporlarla yıkıma onay üreten bir düzenlemeye dönüştü. Bu ÇED raporuna dayanarak bu yol yapılırsa, başta 658 sayılı prensip kararı olmak üzere ülkede doğal ve kültürel varlıklarımızı korumak için hiçbir yasal zırh kalmamış olacak.”

‘MESLEK ONURUMUZ İÇİN…’

Nezih Başgelen (Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu Yöneticisi Arkeolog-Editör)

“Fethiye’yle Antalya ortasındaki Likya Bölgesi’nin antik kentleri ve bölgenin eşsiz arkeolojisi 18. ve 19. yüzyıllarda pek çok Batılı gezgin ve araştırmacının ilgisini çekmiş İngiltere, Fransa, Almanya, Avusturya-Macaristan bilim etraflarının ve müzelerinin vakit zaman bilimsel rekabetine dahi sahne olmuştur.

Likya Bölgesi’nin aşikâr başlı ören yerlerine ve anıtlarına yönelik olarak başlatılan bilimsel araştırmalar bugün sanat tarihi, mimarlık tarihi, nümizmatik bilim kısımlarının da temsil edilmesiyle tüm bölgeyi kapsayacak halde ağırlaşmıştır. Likya’da hafriyat ve yüzey araştırması yapan Türk ve yabancı bilimadamlarına bilhassa son periyotta genç Türk araştırmacılarının da ağır olarak katılması sevindiricidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’mızın ilgili üniteleri ve üniversitelerimizin ilgili kısımları tarafından bu kadar kıymetle ve muvaffakiyetle ele alınan Likya arkeolojisinin geleceği ile ilgili hayati bir ÇED raporunda uzmanlığa gerek yoktur denmesi düpedüz abesle iştigaldır.

Hele hele ilgili raporu hazırlayan şirket yetkilisine ÇED raporundaki arkeologun kimliği ve Likya ile ilgili mesleksel yeterliliği sorulduğunda bu türlü durumlarda yalnızca mezuniyet diplomasınının kâfi olduğu açıklaması ve bu yaklaşımın Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan kaynaklandığının belirtilmesi gerek bu alandaki bakanlık uygulamaları gerekse ülkemizin arkeoloji bilimi açısından kabul edilemez bir durumdur. Tüm ülke çapında çalışan ve çok disiplinli başarılı hafriyat projeleri yürüten arkeologlarımız ismine ise meslek onurumuz ve bilim etiği açısından kesinlikle yanıtının verilmesi gereken olumsuz bir tabirdir.”