Belarus, Rusya’nın gölgesinde kalmış, Türkiye’den uzak sayılabilecek pozisyonuyla ekseriyetle dikkatlerin dışında kalan bir ülke. Bu nedenle bizim basın, orada çok büyük olaylar olmadıkça Belarus’u görmezden gelir.

Oysaki Belarus, Rusya’yla Batı ortasındaki “Büyük Satranç Tahtası”nın (Brzezinski’nin tabirini uygun buldum) kıymetli taşlarından biri. Çünkü birincisi burası, Rusya’nın batı hududunda Rusya’yla bağı güzel olan tek ülke. Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya, son olarak da 2022’den itibaren Finlandiya, NATO üyesi. Ukrayna’daysa sonu belgisiz bir savaş devam ediyor. İşte Belarus bu ortamda, Rusya’nın nefes alabildiği tek nokta. Öteki açıdansa ABD, İngiltere ve Polonya’nın savundukları Baltık’tan Karadeniz’e kadar Rusya zıddı ülkelerle bir tampon bölge kurma planının uygulanamadığı tek ülke. Bu açıdan bakıldığında Belarus, (bu sefer Lenin’in tabirini kullanalım) “zincirin en zayıf halkası”. Bu çerçevede Belarus’un hangi tarafa daha yakın olacağı, bölgedeki bütün istikrarları etkileyecektir.

DENGE POLİTİKASI

İşte Belarus’ta 1994’ten beri iktidarda olan Lukaşenko, yakın yıllara kadar bu kritik coğrafyada ülkesini bir istikrar siyasetiyle nispeten bağımsız tutmayı başardı. Çeşitli insan hakları ihlalleri meydana geldiğinde yahut diğer sebeplerle Batı’yla alakaları bozulduğunda Lukaşenko, Batılılara “Ben gidersem Belarus direkt Rusya’ya bağlanır” dedi. Batı’nın yaptırımlarını kısmen yahut büsbütün kaldırtmayı başardı. Rusya idaresi baskılarını artırdığındaysa Kremlin’e “Ben gidersem Batılılar burayı ele geçirir” dedi. Aslında iki tezinde da haksız sayılmazdı. Çünkü Belaruslular (veya Beyaz Ruslar), Ruslarla ortalarında değerli fark olmayan bir Slav halkı. Buradaki devlet geleneği ise Ukrayna’dakiyle kıyaslandığında çok daha zayıf: Ta 1200’lerdeki Polotsk Prensliği’ni ve 1918’de Almanların süngü dayanağıyla birkaç ay varlığını sürdürmüş Belarus Halk Cumhuriyeti’ni saymazsak burası, 1991’e kadar devlet geleneği olmayan ve Polonyalıların, Litvanyalıların ve Rusların egemenliğinde kalmış bir ülke. Bu türlü bir yerin büyük güçler ortasında istikrarda kalabilmesi, tarihte bireyin tesirli olduğu az durumlardan.

Lukaşenko, bu dengeyi 2020’ye kadar sürdürebildi. O yıl yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Batı yanlılarının hareketleri, iktidarın bunlara şiddet uygulaması ve Batılı ülkelerin Belarus siyasetine açıktan müdahale etmeleri, Lukaşenko’nun bu istikrar siyasetine son verdi. Lukaşenko’nun son anda Rusya’yla yakınlaşması ve Kremlin’in takviyesi, o esnada günleri sayılı görünen Lukaşenko idaresini kurtaran en kıymetli etken oldu. Bu durum Lukaşenko’yu, o vakte kadar karşı çıktığı Rus askerlerini Belarus’a kabul etmek zorunda bıraktı. Buradaki Rus kuvvetlerinin savaşın başlarında Kiev’e yürümesi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın gidişindeki en kıymetli safhalardan birini oluşturuyordu. Belarus, Kiev’e yalnızca 150 kilometre aralıkta olmasının yanı sıra Ukrayna’yla bin kilomerelik sona sahip. Bu nedenle Belarus’taki Rus varlığı, Ukrayna’yı bu bin kilometrelik hudutta da asker tutmak zorunda bırakıyor.

Önemli bir rakibin olmadığı seçimlerde Lukaşenko, yedinci sefer cumhurbaşkanı seçildi. Ne var ki artık 71 yaşında olan Lukaşenko’nun daha ne kadar bu koltukta kalabileceği, yerine kimin geleceği yalnızca Belarus’un değil, bütün Doğu Avrupa’nın bahtını ilgilendiren kıymetli bir mevzu. Ben de bu nedenle vakit zaman Belarus’u yazmaya devam edeceğim.

denizberktay@yahoo.com