Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum’un 1960’larda geliştirdiği ELIZA, bugünün ChatGPT’si üzere gelişmiş geniş lisan modelleri düzeyinde olmasa da sohbet botu özelliklerine sahipti.
İsmini George Bernard Shaw’un tiyatro oyunu Pygmalion’daki Eliza Doolittle karakterinden alan lisan modeli, birkaç belli senaryo üzerinden kullanıcılarla sonlu bir biçimde sohbet edebiliyordu.
Independent Türkçe’de yer alan habere nazaran bu metinlerin en popülerinde ELIZA, terapist üzere davranarak kullanıcının tabirlerini sorularla detaylandırmasını sağlıyordu. Böylelikle kullanıcı, yaşadığı sorunun derinine iniyordu. Örneğin kendini berbat hissettiğini söyleyen birine külfetinin ne olduğunu soruyordu. Kullanıcı “Bütün erkekler aynı” cevabını verince program “Hangi açıdan?” diyordu ve sohbet bu halde devam ediyordu.
ARTIK KULLANILMAYAN BİR PROGRAMLAMA LİSANINDA YAZILDI
Weizenbaum, ELIZA’yı kendisinin geliştirdiği ve artık kullanılmayan bir programlama lisanında yazmıştı. Lakin çok kısa müddet içinde bunu öteki bir lisana kopyalamasının akabinde özgün versiyon geçerliliğini yitirmişti.
ELIZA’nın birinci kodunun uzun müddet boyunca kaybolduğu sanılıyordu. Lakin Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, orjinal kodun tamamını 2021’de Weizenbaum’un kağıtları ortasında buldu.
Shrager, öteki bilim insanlarıyla işbirliği içinde kodu temizleyip tamamlayarak ELIZA’yı geri getirmeyi başardı.
Live Science’a konulan Shrager, “İlk yapay zeka öncülerinin nasıl düşündüğüne yönelik özel bir ilgi duyuyorum” diyor:
Bilgisayar bilimcilerinin kodlarına sahip olmak, kanılarının bir kaydına sahip olmak üzere ve ELIZA, güzeliyle kötüsüyle erken periyot yapay zekanın mihenk taşı olduğu için onun aklında ne olduğunu bilmek istiyorum.
Henüz hakem değerlendirmesinden geçmeyen çalışma önbaskı sunucusu arXiv’de yayınlandı. Araştırmacılar yeni ELIZA’nın, orjinal versiyonuyla neredeyse tıpkı karşılıkları verdiğini söylüyor. Sohbet botuyla ilgili tek sorunun, kullanıcılar sayı yazınca programın çökmesi olduğunu söz ediyorlar.
Ekip yepyeni versiyonu değiştirmemek ismine bu sorunu düzeltmemeye karar vermiş. Shrager, “Böyle bir şey, yepyeni Mona Lisa’daki yanlış bir fırça darbesini düzeltmek üzere olurdu” diyor. Shrager, ELIZA’nın insan-bilgisayar irtibatını araştırma emeliyle tasarlanmasına rağmen sohbet botu özelliğinin bunun önüne geçtiğini söylüyor.
Makalenin muharrirlerinden David Berry, ELIZA bugünkü yapay zeka botları kadar gelişmiş olmasa da periyodun teknolojisine nazaran hayli ileri düzeyde olduğunu belirtiyor:
Sohbeti bir mühlet devam ettirebiliyor.
Shrager ise ELIZA’nın bugünkü araçlara kıyasla öne çıktığı noktanın “dinlemek” olduğunu ekliyor. ChatGPT üzere botlar, cümleleri tamamlamaya çalışırken ELIZA, kullanıcının konuşmayı sürdürmesini amaçlıyordu. ELIZA’nın bu istikametiyle, yanlış bilgi verme yahut taraflı davranma üzere sıkıntılara daha kapalı olduğu söylenebilir. Bunlar, günümüz sohbet botlarının en çok karşılaştığı tenkitler ortasında yer alıyor.
