İYİ Parti’nin iktisattan sorumlu genel lider yardımcısı Erhan Usta, 23 yılın akabinde AKP iktidarının iktisatta yeni rahatlama devri oluşturamayacağını vurguladı. Türkiye’de artık mülkiyet garantisi kalmadığını, yabancı yatırımcıları bırakın yerli yatırımcıların dışarıya kaçtığının açık olduğunu belirten Usta, “İktidara inanç kalmadı. İktidarın başaracak takımı yok, Şimşek’i bile sıkıntı ikna ettiler bakan olmaya. AKP 23 yılı heba etti, 620 milyar doları heba etti. Bu yabancı kaynak, inşaat rantına yandaşa gitti” dedi.

Usta’nın Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmeler şöyle:

– İktisadın mevcut durumu nasıl?

Türkiye yüksek kamu açığı veriyor. Bütçe açığı 2024 için 2.1 trilyon lira. Ulusal gelirin yüzde 4.8’i kadar. Şimşek tasarruf yapacağız dedi, olmadığını gördük. Harcamalarda bütçe ödeneklerinin üzerine çıkmış bir kamu var. Şimşek ÖTV ve KDV oranlarında önemli artışa gitti. Bunlar dolaylı vergiler ve çok adaletsiz. Lakin çıkar üzerinden alınan vergilerde beklenilen bir artış olmadı. Bunlara zelzelenin getirdiği bir harcama yükü doğdu onu görmek gerekiyor.

Türkiye 4.5 ay cari fazla verdi. Ancak son ay tekrar cari açık verdi. Türkiye bir ölçü daha büyümeye başladığında, altın üzere kimi kısıtlamaları kaldırdığınızda yine yüksek cari açıklara koşacak. Zira cari fazla verebilmek için sanayi, tarımda üretim yapınızı değiştirmeniz, tasarrufları artırmanız lazım.

‘ŞİMŞEK ÇOK ACIMASIZ’

– Tasarruf ve maliye siyasetlerinde bir vurdumduymazlık yok mu?

Bir program uygulanıyor, yük adaletli dağıtılmıyor. Şimşek çok acımasız. Program sürdürülebilir, enflasyonu düşürmekten uzak. Harcamaları kısamıyorsunuz zira orada konfor alanı var. Yandaşa aktardığı paralar var, kamu özel işbirliğinden vazgeçmek istemiyor. Faiz masrafları sonuç, vazgeçmek istersiniz ancak vazgeçemiyorsunuz. Hükümet emeklinin, memurun, çalışanın üzerine, buralardan tasarruf etmeye, kısıntı yapmaya odaklı program uyguluyor.

Şimşek’in kavrayamadığı şu: Dar ve sabit gelirli kesimde; çiftçi, esnaf, emekli, emekçi ve memurda uzun müddettir bir zahmet var. Geçmişte bu türlü değildi. Bir kriz yaşanıyordu, herkesin üzerine yüklenilip çıkılıyordu. Artık uzun müddettir var. Bu kesim barınma, besin krizi yaşadı. En düşük emekli maaşı açlık hududunun neredeyse yarısı. Bunların üzerine program, ülke yaşanmaz hale geliyor.

– İktidara yakın “zombi firmaların” bir an evvel büyük faiz indirilmesi isteği Şimşek için bir sorun olur mu?

Şimşek’in en büyük korkusu iktidar ve destekçileri sabırlı olmaz mı. TÜİK sayılarıyla enflasyonun yüzde 85’lere ulaştığı periyotta bir kesim insan yüzde 8-10 faizle krediye ulaştı. Bunlar iktidara yakın kısımlar. Önemli servet transferi oldu Türkiye’de. Toplumdan alınan bu kaynaklar oralara gitti. Onlar yüksek enflasyondan mutlular. Sıfır faizle parayı alıyorsun, öderken bir yılda yarı kıymetini yitirmiş oluyor. Bunlar o ortamı her vakit istiyorlar.

‘DEVASA HARCAMALAR DENETİMSİZ’ 

– Enflasyonla ilgili sorun nerede?

Para siyaseti tamam. Fakat kamu harcamalarını düşüremedi yahut müsaade vermediler. Birtakım alanlara hiç dokunmuyor. Kamu özel işbirliği projelerinde 200 milyar lira harcama var. Buralarda mutlak suretle uygunlaştırma yapılmalı. Kamudaki büyük harcamalarına dokunamıyor. Dokunamayınca gitti vergiye yüklendi. Vergi de adaletsiz, zira dolaylı vergi. Gelir vergisinin bir çalışması sızdırıldı. Orada yazan bizim de katıldığımız sıkıntılar vardı. Hiçbirinin üzerine gidilmesine müsaade verilmedi. Kim müdahale etti bilmiyoruz. Örneğin limanların vergilendirilmesi kurulda çıkarıldı. Bir kesim var o kadar güçlü ki iktidara yakın çevreler. Ya kanun teklifine koydurmuyorlar ya da kimse savunmamasına karşın komitede çıkarıyorlar. Şimşek para siyasetinde faizi artırdı. Bir gereksinimdi. Ancak maliye siyaseti tarafından bir kısma hiç dokundurulmadı. Hükümet kurulalı 1.5 yıldan fazla oldu bir yapısal ıslahat gündeme gelmedi. Örneğin kamu ihale yasası.

– AKP bu maddeyi değiştirebilir mi?

Kamu ihale yasası üzerinden önemli yatırım sorunlarınız var. Türkiye yolsuzluk algı endeksinde 115. sıralara geldi. Bu dünya için yapılan çalışmalarda görünüyor. Sayıştay’la ilgili hiçbir çalışma yapmıyorsunuz. Bugün kamu harcamalarının dış kontrolü yapılmıyor. Dünya kadar harcama var, denetlenmesi yok. Teftiş kurumları çalıştırılmıyor. 2023’te iç kontrol sistemi geldi. Orası da meyyit doğdu, işlemiyor. Kontrolü sevmeyen, yapmak istemeyen bir devlet var. Bunlar Şimşek’in bilmediği alanlar değil. Ancak buraya dokundurmuyorlar.

– İktisadın “hukuk sorunu” nedir?

‘BUNDAN SONRA AKP YAPAMAZ’

– Türkiye’nin bu problemlerini çözmek çok mu sıkıntı?

Çok kolay sorunlar değil lakin 23 yıllık tek başına bir iktidarın çözebileceği problemler. Eğitimi, işgücünün verimliliği nde makro göstergeleri de çözebilirsiniz. Tahminen başlangıçta vardı ancak hükümet yeterli niyetini, grubunu kaybetti. Global endekslere bakın, çok önemli yolsuzluk oldu. Yolsuzluk algı endeksinde 62 basamak geriliyor Türkiye. Bu evreden sonra bu hükümete içeride, dışarıda kimse inanmaz. Sicili bozuk. Rekabet endeksinde 617’ye, memnunluk endeksinde 98’e, finans merkezi endeksinde 104’e gerilemişiz. Ki Türkiye’yi finans merkezi yapacağız diyorlar. İnsani özgürlük endeksi 128’e, ekonomik özgürlük endeksinde 138’e, basın özgürlüğü endeksinde 154’e düşmüşüz. Bunları düzeltmeden ekonomiyi düzeltemezsiniz. Her şeyi bozdular, itimat kayboldu ve asla yapamaz. Bu işi yapacak grubu de yok. Zar güç Şimşek’i ikna edip bakan yaptılar.

– 23 yıl sonra AKP ekonomiyi düzeltebilir mi?

Bundan sonra AKP’nin bu ülkeye vereceği bir şey yok. Bu hükümet geldiğinde OECD sınıflandırmasına nazaran yüksek teknolojili eserlerin ihracattaki hissesi yüzde 6.2 idi, şu anda 3.8. Düşüş var. Yüksek teknoloji üretemiyoruz, 23 yıl heba edildi. 22 yılda 620 milyar dolar AKP cari açık verdi. Kaynakların taşa toprağa, inşaata, 20 yıl sonra muhtaçlık olacak altyapıya, AVM’lere değil de fabrikalara dönüşmesi, üretime dönüşmesi gerekirdi. 10. Kalkınma Planı bunu içerir. Bunu yapmadı. Parayı taşa toprağa gömünce iktidara yakın kesim için rant oluşturuldu, siyaset buradan finanse edildi. İktidara yakın şahısların iktisadi varlıkları arttı.

– Türkiye bir değişimin eşiğinde mi o vakit?

Daha fazla gitmesi mümkün değil, değişecek inşallah. Bundan sonra AKP niçin düzeltemez? Zira kurum kalmadı Türkiye’de. DPT, Hesap uzmanları Kurulu, Maliye Teftiş Konseyi yok. Birçoğu günün şartlarna nazaran yine kurulmalı. Türkiye bakış açısını kaybetti. Parlamentosu yok, yargının ne hale geldiği aşikâr. Kurumların olmadığı yerde devlet aklı olmaz. Devletin aklını bana nazaran şahıslar değil, kurumlar temsil eder.

‘DEPREMİ FIRSATA ÇEVİRDİ’

Sanki enflasyonu yaratanlarla değil, dar gelirliyle uğraş ediliyor üzere…

Bakıyoruz, yatırım ithalatı düşüyor, lüks mal ithalatı artıyor. Yüzde 80’lik kesitten alındı, yüzde 20’lik bölüme kaydı. Lüks lokantalar bu yüzden dolu. Yapılması gereken enflasyonun bedelini bu kısma ödetmek. Pandemide birtakım kesimlerde çok gelir oluşmasını Şimşek’in görmemesi mümkün mü? İşte acımasızlığı burada oldu. epremi de fırsata çevirdi. eprem harcamaları süreksiz harcamalardır. Lakin kalıcı vergiler konuldu. Ve daima dolaylı vergiler oldu. Emeklinin de zenginin de ödediği vergiler oldu. ar gelirlinin hem geliri baskılanıyor hem gelirinden daha fazlası vergiye gidiyor. Türkiye’de minimum fiyat enflasyonun üzerinde artırıldığını ve tıpkı vakitte enflasyonunun düştüğünü gördük. Talep tarafıyla enflasyon varsa o servet transferi yaptığınız refah seviyesi yüksek kısmın harcamalarından kaynaklanıyor.