Türkiye’de son periyotta, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) örgütüne yönelik ağır operasyonlar düzenleniyor.

Operasyonlarda hem düzenlenen vilayetlerin hem de tutuklananların sayısının yüksekliği dikkat çekiyor.

Peki bu operasyonlarla ilgili neler biliniyor?

IŞİD’in Türkiye’de son devirdeki faaliyetlerinde artış mı yaşanıyor?

Dünyada nasıl bir tablo var?

KİLİSE SALDIRISI

Son yıllarda büyük bir akınla gündeme gelmeyen örgüt, İstanbul’un Sarıyer ilçesindeki Santa Maria Kilisesi’ne 28 Ocak 2024’te düzenlenen ve bir kişinin hayatını kaybettiği saldırıyı yaptığını açıkladı.

BBC İzleme Servisi‘nden Mina Al-Lami taarruzla ilgili yayımladığı tahlilinde, örgütün bu açıklamasında “Türkiye vilayeti” terimini kullanmasına dikkat çekti.

Al-Lami, örgütün 2019’daki görüntülerinde “Türkiye vilayeti” terimini belirli bilinmeyen kullandığını, bunun dışında hiç kullanmadığını lakin birinci sefer bir atak üstlenme açıklamasında bunu kullandığını belirtti.

Getty Images 28 Ocak’taki atak sonrası Santa Maria Kilisesi’nin önü

Al-Lami, hücumun “Türkiye vilayeti”ne atfedilmesinin örgütün yakın gelecekte daha fazla atak düzenlemek için kâfi kapasiteye sahip olabileceğini ya da bu izlenimi vermek istediğini göstermesi açısından değerli olduğunu belirtiyor.

Al-Lami, örgütün akınla muhtemelen ülkede faaliyet gösterme niyetine işaret ettiğini ve bunun birebir vakitte tutuklamalara karşı bir karşılık olarak da görülebileceğini ekledi.

2024’TE 1399 OPERASYON

2024, Türkiye’de IŞİD’e yönelik ağır operasyonların düzenlendiği bir yıl oldu.

Yıl sonunda açıklanan resmi datalar, örgüte yönelik operasyonların boyutunu ortaya koydu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “2024’te ne yaptık?” başlığıyla 31 Aralık’ta paylaştığı toplumsal medya bildirisinde, yıl içinde IŞİD’e yönelik 1399 operasyon yapıldığını söyledi.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise tıpkı gün yayımladığı iletide, “57 vilayette son 12 gündür devam eden GÜRZ-34 operasyonlarında 536 kuşkulu örgüt üyesinin yakalandığını” açıkladı.

Yerlikaya operasyonların, Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT), Emniyet Genel Müdürlüğü Terörle Gayret Daire Başkanlığı ve İstihbarat Başkanlığı uyumunda yürütüldüğünü belirtti.

Getty Images 2022’de Türkiye’de yakalanıp tutuklanan, örgütün yöneticilerinden Bashar Hattab Ghazal Al Sumaidai

Yerlikaya operasyonların şu kentlerde düzenlediğini söyledi: Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Batman, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Bursa, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Düzce, Edirne, Elazığ, Eskişehir, Erzincan, Gaziantep, Hatay, Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Kilis, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Ordu, Osmaniye, Rize, Sakarya, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Trabzon, Van, Yalova ve Yozgat.

Yerlikaya şüphelilerin “örgüt içerisinde faaliyet yürüttüğü, örgüte finans sağladığı ve çatışma bölgeleriyle irtibatlı olduklarının tespit edildiğini” açıkladı.

DEVAM EDEN OPERASYONLAR

Bakan Yerlikaya, 3 Ocak’ta yaptığı açıklamada ise “son bir hafta içinde 17 vilayette düzenlenen GÜRZ-35 operasyonlarında 42 şüphelinin yakalandığını” duyurdu.

Yerlikaya operasyonların; Adana, Ankara, Balıkesir, Batman, Bursa, Bitlis, Diyarbakır, Edirne, Gaziantep, İstanbul, Kahramanmaraş, Karabük, Kayseri, Kocaeli, Mardin, Mersin ve Şanlıurfa’da düzenlediğini belirtti.

Yerlikaya operasyonların, Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Jandarma Genel Komutanlığı Terörle Gayret Daire Başkanlığı koordinesinde; Vilayet Jandarma Komutanlıklarınca düzenlediğini belirtti.

OPERASYONLAR NE MANAYA GELİYOR?

Ortadoğu ile IŞİD ve gibisi örgütlerin faaliyetleri üzerine çalışmalar yapan araştırmacı Çağatay Cebe, örgütün Türkiye’deki son yıllardaki faaliyetlerini ve örgüte karşı operasyonları değerlendirirken “IŞİD’in Türkiye’deki varlığı eylemsellik değil, var olmaya çalışmakla ilgili” yorumunu yapıyor.

Örgütün Türkiye’den Suriye ve Irak’taki faaliyetlerine takviye uğraşına dair ise şu yorumu yapıyor:

“Suriye ve Irak’ta örgüte kurulan baskılar, Türkiye’nin hudut sınırını güçlendirmesi, Iraklı yetkililer ile yakın işbirliği, örgütün çözümlenmesi sebebiyle artan denetim sistemleri vb. üzere olgular, Türkiye’den Suriye ve Irak’a yardımları bir epey güç hale getirdi. Bunun tek istisnası, tüm dünyada olduğu üzere, Türkiye’de yaşayan örgüt etrafının kripto parayla Suriye ve Irak’takilere yardım göndermeleri.”

BBC Türkçe‘ye konuşan Cebe, hem resmi datalar hem de saha çalışmalarına dayanarak, “örgütün Türk vatandaşı takımlarının etkin izleme, tutukluluk, gözaltı üzere süreçlere dahil olduklarını, önemli eylemsel faaliyetlere giremedikleri” görüşünü lisana getiriyor.

Getty Images 2015 yılında Suriye’nin Rakka kentindeki bir IŞİD üyesi

Son devirdeki operasyonlarda tutuklananların kaçının Türk kaçının yabancı asıllı olduğuna dair resmi bir açıklama yapılmadı.

Ancak geçmiş yıllardaki operasyonlarda, değerli bir oranda yabancı asıllı şüphelinin tutuklandığı görülüyor.

Araştırmacı Cebe, “elde kâfi data bulunmamakla birlikte operasyonlarda yakalananların bir kısmının Türkiye’ye gizlenmek için gelen örgüt üyeleri olduklarının varsayılabileceğini” söylüyor:

“Örgüt, ABD ve AB üzere dışarıya kapalı olmayan devletlere gitmeye çalışıyor. Buralarda aksiyon olmasa bile yaşama gayesi güdüyor. Türkiye de emsal bir pozisyonda.

“IŞİD, fırsat bulduğu her yere gitmeye çalışıyor. Meksika sonundan Amerika’ya mülteci üzere giren Tacikistanlılar vardı. Yahut Ukrayna’daki savaş sebebiyle AB’ye mülteci üzere göç eden öbür IŞİD üyeleri. Belirtmekte yarar var; örgütün akın prosedürü de fırsat bulduğu yerde gerçekleştirmek üzerine.”

Cebe, Türkiye’deki faaliyetlerini tahlil ederken örgütün son periyotta yeni bir Türkçe medya organı kuracağını duyurduğunu da aktarıyor.

ÖRGÜTÜN GLOBAL ÇAPTA AKSİYONLARI YÜKSELİŞTE Mİ?

2014 yılında “halifeliğini” ilan eden örgüt, en güçlü olduğu devirde Suriye ve Irak’ın geniş kısımlarını denetimi altında tutuyordu.

Birçok ülkede de taarruzlar düzenliyordu.

Ancak 2017 prestijiyle denetimi altındaki toprakların % 95’ini kaybetti.

2019’da ise Suriye’de elinde kalan son toprağı Bağuz köyü de elinden çıktı.

BBC İzleme Servisi‘nden Barry Marston’ın tahliline nazaran 2018’den 2023’e kadar IŞİD’in üstlendiği akınlarda düşüş yaşanırken 2024’te ise bir evvelki yıla kıyasla artış gerçekleşti.

Dünya çapında IŞİD, 2023’te ayda ortalama 78 atak üstlenirken 2024’te ise aylık ortalama 112 akın üstlendi.

Geçen yıl içinde örgüt, ortalarında Almanya, İsviçre, Belçika, Türkiye, Sırbistan, Rusya, Azerbaycan, Umman, İran ve Uganda’nın da bulunduğu 20’den fazla ülkede hücumlar düzenlediğini öne sürdü.

Örgütün üstlendiği en büyük hücumlar ise İran ve Rusya’da gerçekleştirildi.

Getty Images 27 Mart 2024’te Moskova’daki bir konser salonuna yönelik düzenlenen ve 145 kişinin ömrünü yitirdiği saldırıyı IŞİD üstlendi.

Marston, örgütün 2024’te, Türkiye ve Almanya’da aşikâr bir mühlet sonra birinci kere hücum üstlendiğini belirtiyor.

İŞİD’in üstlendiğini söylediği taarruzların üçte ikisinden fazlası Sahra altı Afrika’da gerçekleşti, Suriye’deki taarruzlarında ise kayda kıymet bir artış oldu.

2024, örgütün “halifelik” ilanının onuncu yılına da denk geliyordu.

BBC İzleme Servisi‘nin tahlillerine nazaran Gazze’de 7 Ekim 2023’teki akınlarla başlayan yeni süreçte, hem IŞİD hem de El Kural’ın Batı ülkelerine yönelik akın davetleri arttı.

Bununla birlikte, örgütün Batı’yı maksat alan akınlarının ağırlaştığı 2015-2017 periyoduna kıyasla hâlâ çok daha zayıf olduğu düşünülüyor.

SURIYE’DEKİ DURUM ÖRGÜTÜ NASIL ETKİLEYEBİLİR?

2019 ve 2023 yılları ortasında örgütün Suriye ve Irak’taki faaliyetleri yıldan yıla istikrarlı bir formda azaldı.

Grup üyelerinin yüklü olarak orta Suriye’nin uzak Badia çöl bölgesinde üslendiği düşünülüyor.

2024 yılında ise örgütün Suriye’deki ataklarında da artış yaşandı.

BBC İzleme Servisi‘nin datalarına nazaran örgütün ülkedeki atakları bir evvelki yıla nazaran üç kat arttı.

Örgüt, Suriye ordusu ve müttefiki güçlerine yönelik akınlar düzenledi. En sık amaç aldığı küme ise Suriye Demokratik Güçleri (SDG) oldu.

Beşar Esad hükümetinin Aralık ayında düşmesinin akabinde örgüt küçük çaplı birtakım taarruzlar düzenledi.

Rakibi Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) iktidarı ele geçirirken IŞİD ise “cihadını” sürdürme niyetinde olduğunu ilan etti.

IŞİD’in Suriye’deki yeni durumdan yararlanıp tekrar gücünü artırma gayretinde olduğu anlaşılıyor.